Opvolger (politiek)

Een opvolger is een kandidaat op een lijst voor de Belgische federale en deelstaatverkiezingen die niet rechtstreeks verkozen kan worden.

Wettelijk kader

De Belgische en ook Vlaamse kieswet schrijft voor dat de partijen naast een lijst met kandidaten ook een lijst met kandidaat-opvolgers moet indienen. De lijst heeft maximaal één kandidaat meer dan de helft van het aantal op de lijst met de effectieve kandidaten. Verder moet de lijst ook voldoen aan de verdeling van de kandidaten tussen de beide geslachten.

Als een verkozen kandidaat verzaakt aan hun mandaat of om een of andere reden stopt met de uitoefening van hun mandaat, worden ze opgevolgd door een kandidaat van de lijst van de opvolgers. Ook als de verkozene minister wordt in een regering worden ze tijdens de uitoefening van deze functie vervangen door een opvolger. Tijdens de verkiezingen kan men ofwel een lijststem uitbrengen op de volledige lijst, ofwel een naamstem op een of meerdere effectieve kandidaten of kandidaat-opvolgers. Na de verkiezingen wordt aan de hand van de plaats op de lijst en het aantal behaalde voorkeurstemmen een volgorde bepaald tussen de verschillende opvolgers, waarbij diegene die bovenaan de opvolgerslijst staat de grootste kans maakt om eerste opvolger te worden vermits ze kunnen profiteren van de lijststemmen.

Geschiedenis

Het systeem van opvolgerslijsten werd in de negentiende eeuw ingevoerd om te vermijden dat bij het overlijden van een verkozene tussentijdse verkiezingen dienden gehouden te worden. Tot 1994 kon men één naamstem uitbrengen voor een effectieve kandidaat en een voor een kandidaat-opvolger.

Belang

De eerste plaats op een opvolgerslijst van een lijst waar een kandidaat-minister staat of iemand die dicht bij het einde van politieke carrière staat geeft meer kans om een mandaat op te nemen dan een zogezegd niet-verkiesbare plaats op de effectieve lijst. Met een niet-verkiesbare plaats wordt een plaats op de lijst bedoeld waar men nauwelijks kans maakt op verkozen te worden tenzij men heel veel stemmen haalt.

Kritiek

Bij gemeenteraadsverkiezingen zijn er geen aparte lijsten voor opvolgers. Daar worden de opvolgers en hun rang aangeduid uit de niet verkozen kandidaten op de lijst. Sommige politici willen dit systeem ook invoeren bij de regionale en federale verkiezingen, omdat nu kandidaten die net niet verkozen werden uit de boot vallen ten voordele van opvolgers die nauwelijks stemmen hebben gehaald.

Bronnen, noten en/of referenties

• Frank SEGERS, De opvolgers: de kandidaten in de schaduw, VRT NWS, 9 april 2014
• Kandidaat worden bij de verkiezingen, Vlaams Parlement